ORIGINAL_ARTICLE
روششناسی سید جعفر مرتضی عاملی در ارزیابی احتمالات تاریخی در: الصحیح من سیرة النبی الأعظم
کتاب الصحیح من سیرة النبی الأعظم، تألیف سید جعفر مرتضی عاملی، یکی از مهمترین منابع در مطالعات سیره شناسی است که در آن از روشهای گوناگون تاریخی استفاده شده است. در این نوشتار، روشهای عاملی در ارزیابی احتمالات تاریخی در کتاب الصحیح، شناسایی، دستهبندی و برای هریک، نمونهای ذکر شده است. ارزیابی احتمالات تاریخی توسط عاملی را میتوان در سه مورد ذیل دستهبندی کرد: 1. ترجیح یک احتمال تاریخی، مانند: ترجیح احتمال سازگار با شخصیت فرد مورد نظر، ترجیح احتمال هماهنگ با تصریح روایت تاریخی، ترجیح احتمال با ردّ یکی از دو احتمال معارض، ترجیح احتمال با استناد به روایات مشابه دیگر و یا تواتر روایات، ترجیح احتمال مطابق با ذوق و سلیقه؛ 2. ردّ یک احتمال تاریخی، مانند: ردّ احتمال بدون دلیل، ردّ احتمال با استناد به شخصیت فرد مورد نظر و یا سیاق روایات، ردّ احتمال مخالف با ظاهر روایت؛ 3. ردّ توجیه دیگران، مانند: ردّ توجیه متناقض با صریح روایت، ردّ توجیه جمع بین روایات متناقض با استناد به قول بزرگان صحابه و تابعین.
https://hiq.bou.ac.ir/article_14555_a38c31549ae8958dc1ef09102fd839e6.pdf
2015-08-23
7
27
سید جعفر مرتضی عاملی
الصحیح من سیرة النبی الأعظم
تاریخنگاری اسلامی
روششناسی تاریخی
احتمال تاریخی
حمید
جلیلیان
1
استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب
LEAD_AUTHOR
سیفعلی
زاهدی فر
2
استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان (نویسندۀ مسئول)
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تدابیر اقتصادی رسول خدا در تأمین معیشت همسرانِ خود
وضعیت اقتصادی زندگی رسول خدا(ص) و چگونگی معیشت همسران آن حضرت، در شمار موضوعاتی است که با وجود اهمیت آن، تحت تأثیر نوشتههای تاریخی مربوط به دعوت، غزوات و اخلاق اجتماعی پیامبر، چندان مورد توجه مورخان قرار نگرفته است. نوشتار حاضر، با هدف بررسی سبک زندگی رسول خدا(ص) در امور مالی خانواده و با استفاده از منابع تاریخی، روایی و تفسیری کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که تدابیر رسولخدا (ص) در تأمین معیشت همسران خویش چگونه بوده است؟یافته های این پژوهش، حکایتگر آن است که رسول خدا(ص) در کنار سادهزیستی و تلاش برای فراهمآوردن امکانات داخلی زندگی در حد کفاف و حتی توصیه همسران به پرهیز از تجملات و زینتهای اضافی، از هیچ کوششی برای تأمین نفقه لازم آنان فروگذار نمیکردند.
https://hiq.bou.ac.ir/article_14556_a7efaae0aede061707d2a44629e0e639.pdf
2015-08-23
29
54
رسول خدا(ص)
همسران رسول خدا(ص)
خانواده در اسلام
معیشت همسران پیامبر(ص)
مهریه
نفقه
فرزانه
حکیم زاده
1
دانشپژوه سطح چهار جامعةالزهراو مدیر گروه تاریخ اسلام واحد پژوهش جامعةالزهرا
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انتقادی دیدگاهها درباره مذهب ناصر کبیر و خاندان او
نوشتار پیشرو، در پی بررسیِ انتقادی نظرگاههای نایکسان درباره مذهب ناصر کبیر و خاندان وی است. در این باره، دو دیدگاه وجود دارد؛ گروهی از نویسندگان در سدههای متمادی، با گرایشهای اعتقادی مختلف و از طیفهای گوناگون فکری و علمی، او را پیرو مذهب زیدیه شمرده اند و در مقابل، گروهی دیگر از نویسندگان امامی که بیشتر از قرن دهم هجری به بعد هستند، با استناد به پارهای از گزارهها، او را عالمی امامی مذهب معرفی کردهاند. با بررسی تحلیلی گزارهها و شواهد تاریخی و نیز آثار و آرای ناصر کبیر، درمییابیم که دیدگاه گروه نخست، به صواب نزدیک تر است. در زمینه مذهب خاندان ناصر کبیر نیز میتوان گفت اگرچه برخی منابع به مذهب امامی ایشان تصریح کردهاند، ولی با بررسی قراین و شواهد تاریخی، بهاحتمال قوی، سایر افراد دودمان ناصر کبیر نیز به مذهب زیدیه باورمند بودهاند
https://hiq.bou.ac.ir/article_14557_a24283f4af18b5fd7273dc6018e87627.pdf
2015-08-23
55
86
ناصر کبیر
ناصر اطروش
امامیه
زیدیه
خاندان ناصر کبیر
سید علی
موسوی نژاد
1
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم
LEAD_AUTHOR
سید اکبر
موسوی تنیانی
tanyani_110@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش سیاسی خاندان یقطین در تاریخ شیعه
خاندان یقطین، یکی از تأثیرگذارترین خاندانهای علمی و سیاسی شیعی کوفه از اواسط قرن دوم تا اواسط قرن سوم هجری است که از سویی در زمره اصحاب ائمه: قرار داشتند و از سوی دیگر، در دستگاه خلافت عباسی از موقعیت ویژهای برخوردار بودند. این امر، به آنان موقعیتی ویژه برای نقش آفرینی در گسترش سیاسی تشیع داد. با توجه به گستره ارتباطات این خاندان، این پرسش مطرح است که فعالیتهای سیاسی آنها، چه خاستگاهی داشته است؟ یافته های مقاله حاضر که با هدف واکاوی این موضوع نگاشته شده، نشان میدهد که فعالیت سیاسی خاندان یقطین، هرچند در مقیاس خُرد بر ابتکارات شخصی آنها مبتنی بوده، اما در سطح کلان، بر راهبردهای سیاسی تعیین شده توسط امامان شیعه منطبق بوده است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_14558_a25e7ff61b12bf48ac74cc917477503e.pdf
2015-08-23
87
113
خاندانهای شیعی
خاندان یقطین
یقطین بن موسی
علی بن یقطین
گسترش تشیع
فاطمه
جعفر نیا
1
استادیار تاریخ دانشگاه پیام نور
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بخارا و نقش سامانیان در شکوفایی آن
شهر بخارا، پیش از ورود اسلام به ماوراءالنهر، از جایگاه ویژه ای در امور اقتصادی، ارتباطی و فرهنگی برخوردار بود. این شهر، پس از انتخاب بهعنوان پایتخت سامانیان و با توجه به سیاستهای فرهنگی و اجرایی آنان، رشد قابل توجهی یافت. سامانیان توانستند با تکیه بر جایگاه معنوی خلافت عباسی و ایجاد امنیت و ثبات و آرامش در حوزههای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، این شهر را به «قبةالاسلام» و مرکز دینی و مدنی در شرق جهان اسلام، تبدیل نمایند. جایگاه بخارا و نقش فعالیتهای سامانیان در رونق و آبادانی این شهر، مسئله اصلی این مقاله میباشد که به روش توصیفی، مورد بررسی قرار گرفته است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_14559_9e0fa46f0fd04cf303f0f60e5fb9e26e.pdf
2015-08-23
115
139
اسلام
بخارا
سامانیان
ماوراءالنهر
زبان فارسی
حسین
ایزدی
mountain.damavand@gmail.com
1
استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
LEAD_AUTHOR
سید محمد
حسینی
2
دانشجوی دکتری مطالعات تاریخ تشیع دانشگاه ادیان و مذاهب قم
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی اهداف و اصول سازمان دعوت عباسیان و اسماعیلیان
عباسیان و اسماعیلیه، برای پیشبرد اهداف خویش، اقدام به تشکیل سازمان دعوت مخفیانه نمودند. مقایسه اهداف و اصول این دو سازمان و یافتن وجوه اشتراک و افتراق آنها، از جمله موضوعاتی است که میتواند به شناخت بیشتر این دو جریان بینجامد. این موضوع، با استفاده از روش وصفی و تطبیقی و بر پایه مطالعات اسنادی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان میدهد که وجه تمایز اصلی این دو سازمان، در این است که سازمان دعوت عباسی اهداف سیاسی را دنبال مینمود؛ ولی سازمان دعوت اسماعیلی، علاوه بر اهداف سیاسی، به ترویج عقاید اسماعیلی نیز مقید بود. هر دو سازمان دعوت، در اصولی همانند: پنهانکاری، نظم و ترتیب در امور، اطاعت محض از امام و جذب پیروان از راههای گوناگون، با هم اشتراک داشتند و رسیدن به قدرت و خلافت، از مهم ترین اهداف مشترک آنان بود. درباره وجوه امتیاز آنها هم باید افزود که اسماعیلیه، حتی پس از دستیابی به مقام خلافت، بر حفظ عقاید خویش پایبند بودند و موجودیت سازمان دعوت را حفظ نمودند و نیز تسامح بیشتری در امور از خود نشان میدادند؛ درصورتی که عباسیان این گونه عمل ننمودند. از طرفی، سازمان دعوت، بر پایه اصول سلسله مراتبی، نزد عباسیان، عمدتاً بر پایه نمود سیاسی، خود را نشان داد؛ ولی نزد اسماعیلیه، دارای جنبههای مذهبی و معنوی، بهویژه اعتقاد به ضرورت رهبری امام منصوص در رأس سلسله مراتب سازمان بود.
https://hiq.bou.ac.ir/article_14560_bf78a6efa25fa579064e382b0e55c6a9.pdf
2015-08-23
141
174
عباسیان
اسماعیلیان
سازمان دعوت
خلافت عباسی
خلافت فاطمی
جعفر
شریفی
rokh_8290@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری - گروه تاریخ - دانشکده علوم انسانی - واحد نجف آباد - دانشگاه آزاد اسلامی- نجفآباد - ایران
LEAD_AUTHOR
محمد علی
چلونگر
m.chelongar@yahoo.com
2
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
سید علیرضا
ابطحی
3
استادیار گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی - واحد نجف آباد - دانشگاه آزاد اسلامی- نجفآباد - ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
انگیزه های ضد سامی گری و تأثیر آن بر تفتیش عقاید در اسپانیا
شبهجزیره ایبری، سرزمینی با اقوام مختلف است که اتحاد و یکپارچگی در آن منطقه، همواره با دشواری هایی همراه بوده است. منشأ این دشواری را میتوان نژاد مشترک نداشتن ساکنان این سرزمین دانست. اسپانیا پس از دچار شدن به چالشهای عمیق، ایجاد اتحاد ملی را در دستور کار خود قرار داد و یکپارچگی مذهبی برآمده از دستگاه تفتیش عقاید را بهعنوان یکی از ابزارهای مناسب برای این هدف برگزید. تفتیش عقاید، به مثابه روشی برای تحقق وحدت دینی، در اسپانیا حداقل سه دوره داشته است؛ ولی دوره میانی آن که از اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی آغاز شد، از این نظر مهم است که هدف ایجاد یک دولت ملی یکپارچه را نیز تعقیب میکرد. بر همین اساس، دولت اسپانیا در این دوره، تحت پوشش دستگاه تفتیش عقاید بوده است؛ ولی در حقیقت، با انگیزه ضد سامیگری دست به مبارزهای جدی با عربنژادها و یهودیان بهعنوان دو قوم تأثیرگذار ساکن این سرزمین زد تا بدین وسیله، وحدت ازدسترفته خود را بازیابد. مقاله حاضر، ابعاد مختلف این موضوع را کاویده است.
https://hiq.bou.ac.ir/article_14561_37a6262e516891cdf06d62ee94cb7c95.pdf
2015-08-23
175
193
اسپانیا
جزیره ایبری
اعراب ساکن اسپانیا
یهودیان ساکن اسپانیا
تفتیش عقاید
شکرالله
خاکرند
1
استادیار بخش تاریخ دانشگاه شیراز.
LEAD_AUTHOR
ندا
هنرمندی
2
دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ جهان، دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR